ZEİGARNİK
ETKİSİ
Bir Yarım Kalmışlık Sendromu
Zeigarnik Etkisi (nam-ı diğer Yarım Kalmışlık Sendromu) tamamlanmamış veya bölünmüş-kesilmiş şeyleri, tamamlananlara göre daha kolaylıkla hatırladığımızı ifade eden bir kavram…
Aslında konu Zeigarnik Etkisi ya da Yarım Kalmışlık Sendromu gibi isimlerle kavramlaştırıldığında,
Sanki yabancısı olduğumuz, bilmediğimiz, haberdar bile olmadığımız bize ırak bir durummuş gibi gelebiliyor.
Konumuza girmeden önce, “sendrom” kelimesinin kökenini de incelemek güzel olur…
Sendrom Kelimesinin Kökeni
Çok sık kullandığımız “sendrom” kelimesi dilimize Fransızca’dan geçmiş,
Amma velakin,
Fransızca’ya da Antik Yunanca’dan…
Sendrom, “koşmak” anlamına gelen “dromos” sözcüğünden türemiş.
Tıpkı,
Atların koştuğu “hipodrom“, bisiklet koşturulan “veledrom” gibi…
Drom kelimesinin başına eklenen “syn” ise “birliktelik, beraberlik” anlamı katıyor.
Aynı kökenden türeyen semptom ise “birlikte düşen/düşülen” demek.
Yani,
Sendrom bir hastalıkta birkaç semptom ile birlikte koşma (birliktelik yapma) durumuna binlerce yıl önce verilen isim,
Ve,
Günümüzde hala aynı anlamını koruyor.
Oysa ki,
Hayatımızın her anında Zeigarnik Etkisine maruz kalıyoruz…
Günlük koşuşturmaca içerisinde hepimiz bazı işlerimizi, sözlerimizi, randevularımızı, anları ve dahi anıları bitirmeden yarım bırakıyoruz ya da bırakmak zorunda bırakılıyoruz.
Hiç fark ettiniz mi,
Yarım kalan şeyler (her ne olurlarsa olsunlar) zihnimizde daha çok yer ediyor, daha fazla iz bırakıyor.
Hep aklımızın bir köşesinde duruyor,
Ve,
Yer işgal ediyorlar.
İşte parça parça biriken bu yarım kalmışlık, zaman içerisinde giderek artan bir rahatsızlık ve huzursuzluk hissi veriyor.
Zeigarnik Etkisini öğrenene kadar ben bu tatsız duygunun sorumluluk, vicdan azabı ya da pişmanlık gibi duygular nedeniyle rahatsızlık verdiğini düşünüyordum,
Gerçi bu saydığım etkiler de tamamen dışlanamaz pek tabii ki,
Lakin,
Tüm bu yarım kalan işler beynimizde, tıpkı akıllı telefonlarımız ya da bilgisayarlarımıza benzer şekilde arka planda işlemcimizin kapasitesinden harcamaya devam ediyormuş.
Zeigarnik Etkisi, bireylerin eksik kalan şeyleri tamamlanan işlere göre daha kolay hatırlamasını ifade eden bir psikoloji kavramıdır...
İnsanın Fabrika Ayarları
İnsanın fabrika ayarlarına aykırı yaşadığımız bir çağda, aynı anda birçok işe yetişebilmenin koşuşturmacası içerisinde kendimizi tükettikçe tüketiyoruz.
Kadim öğretilerin tamamında ruh-zihin-beden (soul-mind-body) uyumu yolculuğun abecesidir.
Aslında beşeri tıp bilgilerimiz de tamamen aynı şeyleri öğütlüyor.
Yaradılış felsefesi perspektifinden fizyopatolojiyi en yalın haliyle ve muhteşem metaforlarla anlatan kişilerin başında Prof Dr Sinan Canan geliyor; İnsanın Fabrika Ayarları (İFA) serisi ve Yeni Dünyanın Cesur İnsanı kitaplarını okumanızı öneririm.
Benim için bazı kitaplar vardır ki,
Okurken “Yok artık, daha da neler” dedirtir; yeni yeni ufuklara yelken açmama vesile olurlar.
Bazı kitaplar da vardır,
Aslında bildiğim, çözümünün burnumun ucunda olduğu, buna rağmen yine de hayatımın birçok alanında cebelleşmekte olduğum konularda bir farkındalık yaratarak iç sesimin “Tabii yaa…” diye ünlenmesine vesile olurlar.
Sinan Canan’ın kitaplarını (ve söyleşilerini) ben bu ikinci gruba koyuyorum,
Ve,
Kendi adıma bolca istifade ediyorum.
Yıllar Boyu Multitasking'i Matah Bir Şey Sandık...
Multitasking, İngilizce “multi” (çoklu) ve “tasking” (görev yapma) kelimelerinin birleşimiyle oluşan bir tanım;
Özetle,
Multitasking, aynı anda birden fazla iş yapmak olarak özetlenebilir.
Benim iş hayatına atıldığım zamanlarda “ multitasking ” pozitif bir özellik gibi algılanırdı.
Bizden kıdemli abilerimiz, ablalarımız mülakatlarda güçlü yanımız sorulduğunda “ multitasking ” dememiz yönünde salıkta bulunurlardı.
Çünkü,
Bir çalışanın multitasking yapamıyor olması bir eksiklik, önemli bir zaaf olarak değerlendirilirdi.
Günümüzde taşlar biraz olsun oturuyor gibi;
Multitasking ‘in sanılanın aksine zamandan tasarruf ettiren bir çalışma biçimi olmadığı,
Bilakis beynin odaklanması güçleştiğinden dolayı hata payını yükselttiği, daha çok vakit harcanmasına ve verimin düşmesine neden olduğu idrak edilmeye başlandı.
İki tavşanı birden kovalayan kişi ikisini de yakalayamaz
Zeigarnik Etkisi Nedir?
Tekrar hatırlamak gerekirse,
Zeigarnik Etkisi, bireylerin eksik kalan şeyleri tamamlanan işlere göre daha kolay hatırlamasını ifade ediyor.
Sovyet psikolog ve psikiyatr Bluma Zeigarnik bir restoranda şahit olduğu gözlemden sonra hafızanın bu kısmına odaklanmış…
Bir ağaç altında kafasına düşen bir meyve olmamış,
Hamamda da değilmiş hanımefendi,
Bu hikayede Bluma Zeigarnik sıradan bir öğle yemeği için arkadaşlarıyla dışarı çıkar.
Restoranda bir garson tüm siparişleri almakta,
Lakin,
Karışık sırayla verilmesine rağmen siparişleri bir kağıda yazmak yerine aklında tutmakta,
Ve,
Servis süreci tamamlana kadar da siparişleri eksiksiz hatırlayabilmektedir.
O zamanlar bir doktora öğrencisi olan Zeigarnik, bu durumu merak edip garsona bunu nasıl başardığını sorar.
Garson “Siparişlerini aklına yazıp, yemekleri kişilere verdikten sonra bu mental notları zihninden sildiğini” söyler.
Durum aynen de böyledir,
Garsonlar siparişleri servis sırasında kusursuz olarak hatırlarken,
Sanki beyinlerindeki bir sanal klavyede “delete” tuşuna basar gibi (ama ctrl+del değil) eski veriyi silmekte,
Servis tamamlandıktan sonra kime ne verdiklerini hatırlamakta zorlanmaktadırlar.
Bunun üzerine,
Bluma Zeigarnik tamamlanan görevlerin hafızalardan silindiğini hipotezini ortaya atarak,
Ardışık birçok klinik çalışma ile önermesinin doğruluğunu ispat eder.
Zeigarnik Etkisi ve Bize Yansıması
Bir gerçek var ki,
Günümüz yaşantısında istesek de istemesek de aynı anda birçok işe yetişmemiz gerekiyor.
Bu nedenle Zeigarnik Etkisi de kaçınılmaz oluyor.
Lakin,
Yarım kalan olayların hatırlanıp tamamlanması gerektiği düşüncesi ile yaşamak oldukça zor bir durumdur.
Kafamızda dönen tamamlanmayan işler hayat kalitemize sekte vurur, hatta bir noktada işkenceye bile dönüşebilir.
Bir iş yaparken yarım kalanı düşünmek, hemen daima konsantrasyon sorununa yol açar.
Verimliliğin anahtarlarından biri odaklanmak olduğu için verimsiz bir süreç sunar.
Zeigarnik Etkisi Örnekleri
Peki bu etki profesyonelce belleğimizi manipüle etmek için kullanılıyor mu?
Tabii ki evet…
Hiç düşündünüz mü,
En sevdiğiniz diziler neden en heyecanlı yerinde bir sonraki bölümde devam etmek üzere kesiliyor?
Aradaki tanıtım fragmanlarında can alıcı sahneler tekrar tekrar gösteriliyor.
Olaylar örgüsü çözülmeden, bilakis merak duygusu tetiklenerek devam hissi yaratılmaya çalışılıyor.
Bu da bir sonraki bölüm için teşvik edici bir rol oynuyor.
Çalışmalarda bu şekilde bir sonraki bölümün unutulma oranının dikkate değer biçimde azaldığı gösterilmiş.
Ek olarak,
Haber ve tartışma programlarında “Az Sonra” neden kullanılıyor sanıyorsunuz.
Böylece içeriğin henüz bitmediği gösterildiği gibi, takibi için de merak uyandırılır.
Özetle Zeigarnik Etkisi
Yarım kalan işler beyinde etki bırakmaya devam eder.
Beyin yarım kalan iş için enerji harcamayı sürdürür!!!
Zihni meşgul eden iş bitince, zihin kendini bu boşa sarfedilen efordan kurtarır.
Bu yüzden bir işi yarım bıraktığımızda ya da daldan dala atlayıp başka işlere başladığımızda beynimizi daha fazla yormuş, yoğun şekilde ve boş yere enerji harcamış oluruz…
Paylaşımlarımın oldukça uzun olduğu ve kısaltmam durumunda daha çok kişi tarafından okunacağı yönünde epeyce bir geribildirim aldım,
Hem bu değerli önerileri fiiliyata dökmek,
Hem de Zeigarnik Etkisi konusuna sadık kalarak bu yazıyı burada noktalayayım…
Bu yazıda konunun sınırlarını çizmiş olduk,
Bir sonrakinde ise “neden” ve “nasıl” sorularına cevap arayalım…
Geri bildirim: Kedi Sahibi Olmak Kalbe İyi Geliyor
Geri bildirim: Aretaeus: Diyabeti Tam 1800 Yıl Önce Tanımlayan Hekim
Değerli geribildiriminiz için çok teşekkür ederim; sizin de tespit ettiğiniz gibi bu net bir şekilde Zeigarnik Sendromu etkisi…
Gezdiğimiz ve orada yaşamayım istediğimiz ama hızla geri dönmek zorunda kaldığımız ve asla unutamadığımız yerlerde sanırım zeigarnik sendromunu yaşıyoruz. Çok güzel bir yazı…
Buse Hanım tam olarak da bahsettiğiniz gibi; yarın kalan ilişkilerin zihinleri meşgul etmesi de Zeigarnik Etkisi ile açıklanıyor. Katkınız için teşekkür ederim…
Nedendir bilmiyorum ama yazıyı okurken yarım kalan ilişkilerim geldi aklıma. Bu sanırım zeigarnik etkisinden dolayı gerçekleşen bir durum.